Malla Arria (Mollarri)

Datu orokorrak:

Izena:

Malla Arria (Mollarri)

Kronologia:

XX. mendea

Mota:

Portua

Arabako eta Gipuzkoako Meatze Konpainiak 1891. urtean hasi zuen inguruko prospekzioa, eta aireko kableak ezarri zituen Asteasuko Andazarrate meategiko minerala Zarautzera garraiatzeko.
Guillermo Vahlek Malla Arri kaia eraiki zuen, eta mineralak biltzeko eta kargatzeko funtzioa eman zitzaion. Instalazioak aireko kableatuaren bi zirkuitu edo linea zituen, eta metalezko dorretxoek eutsitako aireko kabletik mugitzen ziren bagoneten bidez egiten zen garraioa.


Lehenengo lineak Andazarretik Talaiamendiko lehorraldean zegoen kargatzeko tokiraino garraiatzen zuen burdina. Bertan biltzen zuten produktua denboraldi batez. Minerala goiko aldetik kargatzen zen, eta eraikinaren inbutu-formako konpartimentuetan mantentzen zen. Handik, kablez eramaten zen irlatxo harritsuraino. Bertan zegoen itsasontziak porturatzeko azpiegitura. Ingurura porturatzen zirenean, eraikinak azpiko aldean dituen zortzi ahoen ondoan hasten ziren eramaten minerala karga-habera (garabi metaliko erraldoia). Karga-habea Marra Arria irlatxo harritsuaren ekialdean zegoen.

Instalazio horrek funtzionatzeari utzi zion 1923. urtean. Berrogeiko hamarkadan, aireko instalazioaren dorretxo metalikoak eta kaiaren metalezko besoa desmuntatu ziren, beste lekuren batean berrerabiltzeko (Cementos Arrona enpresan egin zen instalazio batean erabili zutela uste da). 20ko hamarkadako erdialdera utzi zioten konpainia horretako meategiak ustiatzeari.

Harrizko elementuen zati bat erauntsita dago, eta metalezko elementuak desagertu egin dira. Ainguralekuaren aztarnak soilik geratu dira:


· Irlatxoetan, aireko tranbiaren euskarriak ikus daitezke (lau prisma angeluzuzen bertikal). Tranbia horiek minerala garraiatzen zuten lurretik itsasontzien sotoetara.
· Bulegoak zeuden eraikinaren harlangaitzazko itxiduraren zati bat geratzen da.
· Mineralaren biltegia (lehorraldean kokatutako kargatzeko tokia) hareharriz eginiko manposteria-silarrixka egitura bat da, mutur batean okertzen den horma perimetral batez osatua. Eraikinaren azpiko aldean, zortzi aho daude. Goiko aldean, zeharkako hormak nabarmentzen dira, eta eraikina biltegiratze-silotan banatzen dute horma horiek. Atzeko horma oso okertuta dago, eta inbutuen antza duten hutsuneak sortzen ditu.
· Oin angeluzuzena eta bi isurkiko estalkia zuen etxola baten aurria ere onartu da.
· Bi eraikinen ipar-mendebaldean, belar-plataforma bat dago, harrizko elementuak (metalezko dorretxoen zimendu zaharrak) eta oboide-formako zulo bat dituena.
· Hegoaldean, harlangaitzazko horma okertu bat dago. Horma horrek kanal bat du, altxatutako belar-plataforma batetik banatzeko. Plataforman, kono hutsa duen harriz eginiko enbor bat dago. Kanala dobelatutako harrizko bobeda batez formatutako tunel batek errematatzen du.
· Harrizko irtengune bat ere identifika dezakegu, kargaren metalezko egiturari eusten ziona kaian. Andazarretik ateratzen zen aireko kableari eusteko, bi prisma angeluzuzen horizontal pare horizontal erabiltzen dira, eta horiek ere gorde dira.